AMC-personeel danst op de Gaypride om eiceldonoren te werven

Gepubliceerd in Status, augustus 2014.

Tussen boten vol schaars geklede mannen en mensen in glitterpakken, voer dit jaar tijdens de Gaypride ook een AMC-boot met dansende medewerkers van het Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde. Het stralende middelpunt: een enorme zwevende eicel. De boodschap: ‘Donate life‘.

Op een bankje aan de Amsterdamse Marnixkade staat een jonge vrouw in een kort broekje fanatiek te dansen. Ze heeft een zilverglanzende pruik op, en een felgekleurd T-shirtje aan. ‘Donate life’, staat er achterop. “Vijf, zes, zeven, acht. Hoofd, hoofd, schouder, schouder”, schreeuwt ze naar de groep voor haar. Zo’n zestig mannen en vrouwen met pruiken en dezelfde felle t-shirts volgen bloedserieus haar voorbeeld. Ze dansen precies tegelijk, op de maat – er is duidelijk al vaker geoefend.

De daklozen op het muurtje erachter kijken hun ogen uit. Zij hebben geen idee dat deze voorstelling hun wordt aangeboden door de verpleegkundigen, analisten, embryologen, artsen, onderzoekers en administratief medewerkers van het Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde (CVV). Ze bereiden zich voor op hun debuut op de botenparade van de Gaypride.

Het idee kwam van een aantal medewerkers van het CVV zelf. Deze zomer opent het centrum namelijk een eicelbank, en die kan wel wat publiciteit gebruiken. “Jaarlijks zijn honderden vrouwen aangewezen op donoreicellen”, vertelt Sjoerd Repping, hoofd van het CVV. “In Leiderdorp en Utrecht zijn al twee eicelbanken opgezet, maar het aantal donoren is nog veel te klein. Dat komt deels door onbekendheid met het onderwerp.”

“Wie wil er een zaadcel?”, klinkt het aan de Marnixkade wanneer alle medewerkers aan boord zijn gestapt. Merel van den Berg, in het dagelijks leven ivf-arts, deelt kartonnen zaadcellen op een stokje uit: een soort kikvorsen met grote ogen en een kronkelende staart. Om mee te zwaaien. “Deze actie is sowieso goed voor het groepsgevoel”, zegt gynaecoloog Monique Mochtar terwijl de champagne wordt uitgereikt. “Maar we doen het ook voor het goede doel. Ik zie dagelijks bij mijn patiënten hoe verdrietig het is als het niet lukt zwanger te raken, bijvoorbeeld omdat een vrouw vervroegd in de overgang is geraakt en geen eitjes meer heeft.”

Een groot deel van de vrouwen op zoek naar een donoreicel wijkt nu nog uit naar het buitenland, vertelt Repping. “Dat vinden we een slechte zaak. Want wij kunnen de behandeling in Nederland net zo goed – zo niet beter – uitvoeren. In het buitenland zijn eicellen commercieel handelswaar: hoe hoger je eisen qua opleiding en uiterlijk van de donor, hoe duurder de eicel. In Nederland is dat verboden, donoren krijgen wel een onkostenvergoeding. Maar bij de eicelbank in Utrecht staan maar liefst 450 vrouwen op de wachtlijst.”

Een eicel doneren doe je dan ook niet zomaar even. Kan de mannelijke donor met een simpel klusje miljoenen zaadcellen afstaan, voor de vrouwelijke donoren is een fysiek zware hormoonkuur van twee weken nodig om ongeveer tien eicellen te verkrijgen. De selectiecriteria zijn bovendien streng: gezonde vrouwen tussen 25 en 36 jaar zijn geschikt als donor, mits zij al een kind hebben. Voor donoren die geen kinderwens hebben, geldt de leeftijdsgrens van 30 tot 36 jaar. Daar komt nog bij – maar dit geldt ook voor spermadonoren – dat ‘donorkinderen’ in Nederland vanaf 16 jaar recht hebben op contact met hun biologische ouder.

Repping verwacht dan ook niet dat een dansje op de AMC-boot meteen zal leiden tot horden donoren. Het gaat hem er vooral om ‘bewustzijn te creëren’. “Mensen moeten weten over de behoefte en de mogelijkheden.” De Gaypride is – gezien de uitgebreide media-aandacht ieder jaar – volgens Repping de aangewezen plek. “Bovendien weten homoseksuele en lesbische stellen als geen ander hoe het is als je niet ‘zomaar’ samen een kind kunt krijgen. Tegelijkertijd zijn veel van de mannelijke spermadonoren homoseksueel, terwijl een aanzienlijk deel van de ontvangers van de zaadcellen lesbisch is. Het zou kunnen dat zij iets ‘terug willen doen’.”

Op het voordek wappert de AMC-vlag naast de regenboogvlag, in het midden danst de vrouw in het korte broekje. De dj draait stampende muziek, aan boord is een heus feest gaande. Robin Struijk, die promotieonderzoek doet bij het CVV, moet eerlijk bekennen dat hij niet meteen enthousiast was om mee te gaan. “Ik dacht: de Gaypride, is dat nou nodig? In eerste instantie waren er überhaupt weinig mensen die zich inschreven. Maar nu vind ik het super leuk, een unieke ervaring. Uiteindelijk waren er trouwens ook meer aanmeldingen dan plaatsen op de boot. We moesten waarschijnlijk een beetje aan het idee wennen.”

Boven de feestende AMC’ers zweeft een enorme witte ballon aan een touwtje, als stralend middelpunt. ‘Eicel’, staat er in grote letters op. Ze is moeilijker te hanteren dan de zaadcellen op een stokje: daarvan zijn er vele, als er eentje overboord slaat, geen probleem. ‘Zaadcellen moeten zwemmen’, is het droge commentaar. Maar de eicel is een ander verhaal. Bij iedere brug wordt ze net op tijd door een speciaal hiervoor benoemde ‘chef eicel’ naar beneden getrokken, om te voorkomen dat ze tegen de brug schampt en knapt. De eicel mag dan groter zijn, ze is ook breekbaarder én kostbaarder. “Goed opletten”, roept Repping de ‘chef’ toe. “Het is de enige die we hebben, tot nu toe.”